Η εκκολπωματική νόσος του παχέος εντέρου είναι κυρίως νόσος του δυτικού κόσμου και αυξάνεται σε συχνότητα με την ηλικία. Ενώ παρατηρείται λιγότερο συχνά σε ηλικίες μικρότερες των 40 ετών, μετά την ηλικία των 60 ετών παρατηρείται στο ένα τρίτο των ανθρώπων και περίπου στον 1 στους 2 ανθρώπους μετά την ηλικία των 70 ετών. Σε μεγαλύτερες ηλικίες παρατηρείται αύξηση τόσο του αριθμού όσο και του μεγέθους των εκκολπωμάτων. Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων η εκκολπωματική νόσος του παχέος εντέρου παρατηρείται στο τμήμα του παχέος εντέρου, το οποίο ονομάζεται σιγμοειδές κόλον (στο αριστερό μέρος του παχέος εντέρου). Αναφορικά με την κατανομή της νόσου σε σχέση με το φύλο, στους άνδρες υπερισχύει σε ηλικίες κάτω των 50 ετών ενώ σε ηλικίες άνω των 50 ετών η εκκολπωματική νόσος του παχέος εντέρου είναι  πιο συχνή στις γυναίκες.

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ

Τα τελευταία χρόνια έχουν παρουσιαστεί διαφορές ερευνητικές μελέτες οι οποίες ρίχνουν φως στο γενετικό υπόβαθρο της εκκολπωματικής νόσου του παχέος εντέρου. Οι μελέτες αυτές συνδέουν την ύπαρξη συγκεκριμένων γονίδιων με την εκκολπωματική νόσο του παχέος εντέρου.

Προηγούμενες μελέτες έχουν συνδέσει την εμφάνιση της εκκολπωματικής νόσου του παχέος εντέρου με δίαιτα πτωχή σε φυτικές ίνες, οι οποίες περιέχονται κυρίως σε φρούτα και λαχανικά. Επίσης η εκκολπωματική νόσος του παχέος εντέρου συνδέεται με διαφόρους άλλους παράγοντες όπως:

• Έλλειψης σωματικής άσκησης
• Παχυσαρκία
• Λήψη μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών φαρμάκων

Από την άλλη μεριά το κάπνισμα έχει συνδεθεί με την εμφάνιση επιπλοκών (στις οποίες θα υπάρξει αναφορά παρακάτω) στην ήδη υπάρχουσα εκκολπωματική νόσου του παχέος εντέρου.

ΠΡΟΛΗΨΗ

Για τη πρόληψη της εκκολπωματικής νόσου του παχέος εντέρου και με βάση τα δεδομένα που αναφέρθηκαν, συνίσταται:

• Δίαιτα πλούσια σε φυτικές ίνες (δημητριακά, φρούτα)
• Συχνή σωματική άσκηση
• Έλεγχος του σωματικού βάρους
• Αποφυγή μακροχρόνιας λήψης μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών φαρμάκων

Παρόλο που το κάπνισμα δεν έχει ενοχοποιηθεί ως προς την εμφάνιση της εκκολπωματικής νόσου του παχέος εντέρου, εντούτοις η ιατρική συμβουλή είναι να αποφεύγεται ή να διακόπτεται το κάπνισμα.

ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ – ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΚΚΟΛΠΩΜΑΤΙΚΗΣ ΝΟΣΟΥ ΤΟΥ ΠΑΧΕΟΣ ΕΝΤΕΡΟΥ

Στις περισσότερες περιπτώσεις η εκκολπωματική νόσος του παχέος εντέρου δεν προκαλεί κανένα σύμπτωμα (είναι ασυμπτωματική).

Στις υπόλοιπες περιπτώσεις η εκκολπωματική νόσος του παχέος εντέρου μπορεί να παρουσιαστεί είτε με:

α) έντονο σπασμωδικό πόνο στο κάτω αριστερό μέρος της κοιλιάς, με ή χωρίς διαταραχές των κενώσεων και χωρίς την ύπαρξη φλεγμονής

β) φλεγμονή (εκκολπωματιτίδα), η οποία παρουσιάζεται με έντονο κοιλιακό πόνο και πυρετό

γ) αιμορραγία (αιμορραγία του εντέρου)

δ) χρόνια συμπτώματα, όπως ο κοιλιακός πόνος και οι διαταραχές των κενώσεων, τα οποία επιμένουν και παραπέμπουν σε συμπτώματα ευερέθιστου εντέρου. Αυτά τα συμπτώματα μπορεί να εμφανιστούν μετά από ένα επεισόδιο εκκολπωματίτιδας.

ε) επιπλοκές από τη εκκολπωματίτιδα:

• συρίγγιο (μη φυσιολογική επικοινωνία του εντέρου είτε με την ουροδόχο κύστη είτε με τον κόλπο)
• στένωση (η οποία σπάνια μπορεί να προκαλέσει απόφραξη του εντέρου)
• διάτρηση (τρύπα στο έντερο), η οποία μπορεί να προκαλέσει:
  • απόστημα στο σημείο της διάτρησης ή
  • περιτονίτιδα (εσωτερική φλεγμονή της κοιλιάς), η οποία είναι μία επείγουσα χειρουργική κατάσταση αν δεν περιορίζεται κοντά στο φλεγμαίνον τμήμα του εντέρου

ΕΚΚΟΛΠΩΜΑΤΙΤΙΔΑ

Στους άνδρες παρατηρείται εκκολπωματίτιδα (φλεγμονή της εκκολπωματικής νόσου του παχέος εντέρου) σε νεότερη ηλικία ενώ στις γυναίκες σε μεγαλύτερες ηλικίες. Η παρουσία επανειλημμένων επεισοδίων εκκολπωματίτιδας παρατηρείται συνήθως σε ηλικίες μικρότερες των 50 ετών.  Η συχνότητα της εκκολπωματίτιδας του παχέος εντέρου στο δυτικό κόσμο είναι 1 στις 1000 περιπτώσεις εκκολπωματικής νόσου του παχέος εντέρου.

Η εκκολπωματίτιδα είναι συχνότερη στο σιγμοειδές κόλον αφού αυτό είναι το τμήμα οπου παρουσιάζεται πιο συχνά η εκκολπωματική νόσος του παχέος εντέρου. Η παγίδευση μικρών κοπρόλιθων σε κάποιο εκκόλπωμα δημιουργεί τοπική φλεγμονή και μικροβιακή λοίμωξη.

Η φλεγμονή μπορεί να είναι:

ήπια και εντοπισμένη στο σιγμοειδές κόλον και γύρω από αυτό

ή

έντονη/σοβαρή όταν συνοδεύεται εκτός από εντοπισμένη φλεγμονή και από απόστημα στην κοιλιά ή / και στη πύελο και διαφυγή αέρα ή / και κοπράνων από το έντερο μέσα στην κοιλιά (όπως αυτό φαίνεται στην αξονική τομογραφία της κοιλιάς), το οποίο σημαίνει διάτρηση (τρύπα) του εντέρου και παρουσία περιτονίτιδας (εσωτερικής φλεγμονής της κοιλιάς).

Υπάρχουν διάφορα συστήματα ταξινόμησης της εκκολπωματίτιδας - περιτονίτιδας και ένα από τα πιο συχνά χρησιμοποιούμενα είναι η ταξινόμηση κατά Hinchey.

Υπάρχουν κάποιες ειδικές κατηγορίες εκκολπωματίτιδας:

Α) Η υποτροπιάζουσα εκκολπωματίτιδα, όταν δηλαδή η φλεγμονή επανεμφανίζεται μετά το αρχικό επεισόδιο (συνήθως μέσα στα 2 πρώτα χρόνια). Όπως προαναφέρθηκε όταν το πρώτο επεισόδιο συμβαίνει σε άτομα κάτω των 50 ετών τότε αυξάνεται η πιθανότητα μελλοντικών επεισοδίων.

Β) Η υποβόσκουσα ή επιμένουσα εκκολπωματίτιδα, η οποία αντιπροσωπεύει μία κατάσταση όπου η φλεγμονή δεν υποχωρεί τελείως αλλά συνεχίζει για εβδομάδες ή και μήνες να ταλαιπωρεί τον άρρωστο και σε κάποιες περιπτώσεις να μην υποχωρεί παρά την συνεχιζόμενη φαρμακευτική αγωγή.

Γ) Τμηματική κολίτιδα σε ένα μικρό ποσοστό ασθενών οι οποίοι παρουσιάζονται με εκκολπωματίτιδα.

ΔΙΑΓΝΩΣΗ

Η διάγνωση της εκκολπωματικής νόσου του παχέος εντέρου γίνεται:

α) τυχαία κατά τη διάρκεια: 

• κολονοσκόπησης (ενδοσκοπικής εξέτασης του εντέρου) ή
• ακτινολογικού έλεγχου για κάποιο λόγο μη σχετιζόμενο με την εκκολπωματική νόσο του παχέος εντέρου (συνήθως αξονική τομογραφία – CT scan)

ή

β) μετά από ακτινολογικό έλεγχο όταν υπάρχει κλινική υποψία εκκολπωματίτιδας (φλεγμονής) ή επιπλοκών της νόσου.

Η διάγνωση σε αυτή την περίπτωση γίνεται με τη βοήθεια της αξονικής τομογραφίας (CT scan) της κοιλίας.

Η μαγνητική τομογραφία (MRI scan) της κοιλίας δεν χρησιμοποιείται ως εξέταση ρουτίνας γι’αυτό τον σκοπό.

Είναι  σημαντικό να τονιστεί ότι συνίσταται ο ενδοσκοπικός έλεγχος με κολονοσκόπηση, συνήθως 6 εβδομάδες μετά από ένα επεισόδιο φλεγμονής (εκκολπωματίτιδας), διότι έχει παρατηρηθεί η συνύπαρξη καρκίνου και εκκολπωματικής νόσου του παχέος εντέρου σε 1 με 2 στους 100 ασθενείς.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ

Στην πλειονότητα των περιπτώσεων της εκκολπωματικής νόσου του παχέος εντέρου που είναι ασυμπτωματικές δεν χρειάζεται καμία περαιτέρω θεραπεία. Η θεραπεία της συμπτωματικής εκκολπωματικής νόσου του παχέος εντέρου είναι φαρμακευτική, χειρουργική, ακτινολογικά ή ενδοσκοπικά υποβοηθούμενη ή συνδυασμός αυτών.

Ειδικά για την χειρουργική αντιμετώπιση είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι έχει θέση στη θεραπεία της συμπτωματικής εκκολπωματικής νόσου του παχέος εντέρου

αλλά

πρέπει να εξατομικέυεται ανάλογα με τη κλινική παρουσίαση, τη συχνότητα των συμπτωμάτων καθώς και τη γενική κατάσταση του ασθενούς έτσι ώστε να αποφεύγονται οι εγχειρήσεις που δεν θα προσφέρουν κάποιο πλεονέκτημα.

ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ

Όταν η εκκολπωματική νόσος του παχέος εντέρου είναι ασυμπτωματική τότε δεν συνίσταται καμία φαρμακευτική θεραπεία αλλά η διατροφή πρέπει να είναι υψηλής περιεκτικότητας σε ίνες από δημητριακά και φρούτα.

Η φαρμακευτική αγωγή γενικά περιλαμβάνει:

• Αντιβιοτικά
• Μεσαλαζίνη
• Προβιοτικά

Σε περιπτώσεις εκκολπωματίτιδας (φλεγμονή σε περιοχή του παχέος εντέρου με εκκολπώματα) όπου ο ασθενής παρουσιάζεται με κοιλιακό πόνο στο κάτω αριστερό μέρος της κοιλίας και πυρετό τότε η συνήθης θεραπεία είναι η χορήγηση αντιβιοτικών για 10 ημέρες. Τα αντιβιοτικά δίνονται είτε από το στόμα ή χορηγούνται ενδοφλέβια (κατευθείαν στην κυκλοφορία του αίματος).

Παρόλα αυτά στην περίπτωση που η φλεγμονή είναι ήπια και δεν συνοδεύεται από άλλα προβλήματα όπως διάτρηση, απόστημα ή περιτονίτιδα τότε κάποιες νεότερες μελέτες δεν έδειξαν κάποιο συγκριτικό πλεονέκτημα των αντιβιοτικών έναντι μη χορήγησης τους.

Επίσης στην οξεία φάση της φλεγμονής προτείνεται:

• δίαιτα χαμηλή σε ίνες (δίαιτα χαμηλού υπολείμματος) έτσι ώστε το έντερο να μην υπερεργάζεται καθώς και
• παυσίπονα ή / και αντιπυρετικά για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων.
• Σε αυτές τις περιπτώσεις η χορήγηση αντιβιοτικών αποφασίζεται από τον κλινικό γιατρό. Αν όμως η φλεγμονή είναι σοβαρή και συνοδεύεται από απόστημα / διάτρηση / περιτονίτιδα τότε χορηγείται ενδοφλέβια αντιβιοτική θεραπεία μετά από επείγουσα εισαγωγή σε νοσοκομείο.

Η χορήγηση μη απορροφήσιμων αντιβιοτικών από το έντερο, όπως η ριφαξιμίνη, δεν έχει βρεί τη θέση της ως θεραπεία ρουτίνας για τη πρόληψη υποτροπών της εκκολπωματίτιδας.

Η μεσαλαζίνη αποτελεί ένα μη στεροειδές αντιφλεγμονώδες φάρμακο, το οποίο χρησιμοποιείται στις χρόνιες φλεγμονώδεις νόσους του παχέος εντέρου, και μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την πρόληψη των υπότροπων, σε χρόνια συμπτώματα και στη περίπτωση της τμηματικής κολίτιδας σε συνδυασμό με εκκολπωμάτωση ή / και εκκολπωματίτιδα.

Αναφορικά με τα προβιοτικά, δηλαδή συνδυασμούς μικροβίων με ευεργετική επίδραση στο έντερο και ενώ οι διάφορες μελέτες συγκλίνουν στο ότι υπάρχει μία πιθανή θετική επίδραση στη συμπτωματική εκκολπωματική νόσο του παχέος εντέρου, εντούτοις δεν αποτελεί ακόμα μία προτεινόμενη θεραπεία.

ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ

Η χειρουργική θεραπεία της εκκολπωματικής νόσου του παχέος εντέρου μπορεί να είναι προγραμματισμένη ή επείγουσα.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΕΝΗ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ

Σε περίπτωση:

• δημιουργίας συριγγίου (μη φυσιολογικής επικοινωνίας του εντέρου είτε με την ουροδόχο κύστη είτε με τον κόλπο)
• στένωσης του εντέρου
• χρόνιων συμπτωμάτων που επιμένουν, όπως στη περίπτωση της υποβόσκουσας εκκολπωματίτιδας
• υποτροπιάζουσας εκκολπωματίτιδας, ειδικά σε νέα άτομα

τότε μπορεί – και μετά από συζήτηση με τον ειδικό κλινικό ιατρό – να οδηγηθεί ο άρρωστος στο χειρουργείο προγραμματισμένα έτσι ώστε να υποβληθεί σε αφαίρεση του τμήματος του εντέρου (κολεκτομή) που νοσεί και επανένωση του εντέρου (αναστόμωση) με αποφυγή κολοστομίας (εξωτερίκευσης του παχέος εντέρου στην κοιλιά).

Η επέμβαση αυτή εκτελείται λαπαροσκοπικά (με μικρές τομές): λαπαροσκοπική κολεκτομή, η οποία αντιπροσωπεύει τη χειρουργική της γρήγορης αποκατάστασης (fast track surgery),

δηλαδή χειρουργική με μικρότερο χειρουργικό τραύμα που έχει ως αποτέλεσμα:

• Λιγότερο μετεγχειρητικό πόνο
• Γρηγορότερη κινητοποίηση του ασθενούς
• Γρηγορότερη επάνοδο του εντέρου στη φυσιολογική του λειτουργία
• Λιγότερες επιπλοκές και
• Μικρότερη παραμονή στο νοσοκομείο

Όλα αυτά συνεπάγονται γρηγορότερη αποκατάσταση και επάνοδο στις φυσιολογικές δραστηριότητες.

ΕΠΕΙΓΟΥΣΑ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ

Επείγουσα χειρουργική επέμβαση για την εκκολπωματική νόσο του παχέος εντέρου θα μπορούσε να θεωρηθεί

α) σε περίπτωση:

• αποστήματος (συλλογή πύου στο εσωτερικό της κοιλίας)

όπου ο άρρωστος μπορεί να αντιμετωπιστεί με αντιβιοτικά αν το απόστημα είναι μικρό ή σε περίπτωση μεγάλου αποστήματος να υποβληθεί σε ακτινολογικά υποβοηθούμενη παροχέτευση (αφαίρεση του πύου από την κοιλιά) του αποστήματος σε συνδυασμό με κολεκτομή αν η παροχέτευση δεν επιτύχει.

β) σε περίπτωση:

• διάτρησης ή / και
• γενικευμένης περιτονίτιδας

τότε οι σύγχρονες χειρουργικές επιλογές είναι:

• η περιτοναϊκή πλύση (lavage) χωρίς αφαίρεση τμήματος του εντέρου ή
• η κολεκτομή και επανένωση του εντέρου (αναστόμωση) με αποφυγή κολοστομίας, που αποτελούσε τη παραδοσιακή χειρουργική αντιμετώπιση σε αυτές τις καταστάσεις.

Γενικά αποφεύγουμε τη δημιουργία κολοστομίας, η οποία επιλέγεται σπάνια και σε περιπτώσεις όπου ο άρρωστος είναι σε κριτική κατάσταση λόγω γενικευμένης περιτονίτιδας.

γ) σε περίπτωση:

• πλήρους απόφραξης

τότε αφαιρείται το τμήμα του παχέος εντέρου (κολεκτομή) στο οποίο έχει προκληθεί η απόφραξη

δ) σε περίπτωση:

• αιμορραγίας

τότε η αρχική αντιμετώπιση μπορεί να περιλαμβάνει μετάγγιση αίματος αν και στο 80% των περιπτώσεων η αιμορραγία σταματά αυτόματα.

Σε περίπτωση που η αιμορραγία δεν σταματά αυτόματα τότε τα επόμενα βήματα μπορεί να περιλαμβάνουν :

• αγγειογραφία με εμβολισμό (αποκλεισμό) του αιμορραγούντος αγγείου
• αιμόσταση (σταμάτημα της αιμορραγίας) με ενδοσκοπικές μεθόδους
• αφαίρεση του τμήματος του εντέρου (κολεκτομή) που αιμορραγεί.