ΠΡΩΤΟΝ:
Στην αναστροφή παραγόντων κινδύνου που μπορούν να αλλάξουν
ΔΕΥΤΕΡΟΝ:
Στην αποτροπή και μετριασμό των επιπτώσεων των παραγόντων κινδύνου που δεν μπορούν να αλλάξουν
Ι. ΑΝΑΣΤΡΟΦΗ ΠΑΡΑΓΟΝΤΩΝ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΠΟΥ ΜΠΟΡΟΥΝ ΑΛΛΑΞΟΥΝ
Αναφορικά με τους παράγοντες κινδύνου καρκίνου του παχέος εντέρου και ορθού, οι οποίοι μπορούν να αλλάξουν, αυτό που χρειάζεται είναι αλλαγή στο τρόπο ζωής με:
- έλεγχο του σωματικού βάρους
- άσκηση
- αποφυγή καπνίσματος
- αποφυγή υπερβολικής κατανάλωσης αλκοόλ
- αλλαγή διατροφικών συνηθειών
με κατανάλωση περισσότερων πράσινων λαχανικών και φρούτων και αποφυγή κατανάλωσης μεγάλων ποσοτήτων κόκκινου κρέατος και επεξεργασμένου κρέατος.
ΙΙ. ΑΠΟΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΜΕΤΡΙΑΣΜΟΣ ΤΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΤΩΝ ΠΑΡΑΓΟΝΤΩΝ ΠΟΥ ΔΕΝ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΑΛΛΑΞΟΥΝ
Ανάλογα με τη κατηγορία επικινδυνότητας η αποτροπή των επιπτώσεων παραγόντων που δεν μπορούν να αλλάξουν γίνεται με ένα συνδυασμό:
- Προγράμματος ελέγχου του γενικού πληθυσμού (screening)
- Προγράμματος παρακολούθησης με κολονοσκόπηση (surveillance)
- Ενημέρωση – Ευαισθητοποίηση γενικού πληθυσμού για τα συμπτώματα (public awareness)
- Γενετική εξέταση
- Προφυλακτική χειρουργική αντιμετώπιση
Α. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ
To πρόγραμμα ελέγχου του γενικού πληθυσμού (screening) για τις ομάδες χαμηλού ρίσκου γίνεται με ένα τεστ, το οποίο ανιχνεύει την ύπαρξη αιμοσφαιρίνης στα κόπρανα (Faecal Immunohistochemistry Test: FIT) και το οποίο πρέπει να γίνεται στις ηλικίες 50-75 ετών κάθε 1-2 χρόνια.
Είναι επίσης σημαντικό να τονιστεί ότι τα άτομα σε αυτή την κατηγορία ρίσκου πρέπει να έχουν υπόψη τους τα συμπτώματα με τα οποία παρουσιάζεται ο καρκίνος του παχέος εντέρου, οπως:
- αίμα στα κόπρανα
- αλλαγή των κενώσεων
- κοιλιακός πόνος ή / και
- αναιμία
και να ελέγχονται με κολονοσκόπηση αν αυτά επιμένουν πέραν των 2-3 εβδομάδων (στην περίπτωση της αναιμίας συνίσταται επιπροσθέτως και γαστροσκόπηση: ενδοσκοπική εξέταση του στομάχου).
Β. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΜΕ ΚΟΝΟΣΚΟΠΗΣΗ
Το πρόγραμμα παρακολούθησης με κολονοσκόπηση (surveillance) (ενδοσκοπική εξέταση του παχέος εντέρου και του ορθού) συνίσταται για τις ομάδες μέσου και υψηλού ρίσκου.
Για τις ομάδες μέσου χαμηλού ρίσκου συνίσταται μία κολονοσκόπηση στην ηλικία των 55 ετων και συμμέτοχη στο πρόγραμμα ελεγχου του γενικού πληθυσμού (screening).
Για τις ομάδες μέσου υψηλού ρίσκου συνίσταται πρόγραμμα παρακολούθησης με κολονοσκόπηση από την ηλικία των 50 ετών και για κάθε 5 έτη (αν και νεωτέρες κατευθυντήριες οδηγίες συνιστούν κολονοσκόπηση από την ηλικία των 45 ετών).
Σε ιστορικό χρόνιας ιδιοπαθούς φλεγμονώδους νόσου του εντέρου (ελκώδης κολίτιδα, vόσος του Crohn’s) και επειδή η πιθανότητα ανάπτυξης καρκίνου αυξάνεται με τη πάροδο κάθε δεκαετίας ο έλεγχος με κολονοσκόπηση πρέπει να γίνεται πιο συχνά (κάθε 1-2 χρόνια) και να αρχίζει περίπου 8-10 χρόνια από τη διάγνωση της φλεγμονής.
Είναι επίσης σημαντικό να τονιστεί ότι τα άτομα σε αυτή την κατηγορία ρίσκου πρέπει να έχουν υπόψη τους τα συμπτώματα με τα οποία παρουσιάζεται ο καρκίνος του παχέος εντέρου:
- αίμα στα κόπρανα
- αλλαγή των κενώσεων
- κοιλιακός πόνος η/και
- αναιμία
και να ελέγχονται με κολονοσκόπηση αν αυτά επιμένουν πέραν των 2-3 εβδομάδων (στην περίπτωση της αναιμίας συνίσταται επιπροσθέτως και γαστροσκόπηση: ενδοσκοπική εξέταση του στομάχου).
Γ. ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ
Η Γενετική εξέταση συνίσταται για την κατηγορία υψηλού ρίσκου (κληρονομουμένος καρκίνος) επιπρόσθετα του προγράμματος παρακολούθησης με κολονοσκόπηση.
Η πιθανότητα κατά τη διάρκεια της ζωής ανάπτυξης καρκίνου του παχέος εντέρου σε αυτή την κατηγορία είναι άνω του 50% (σε σύγκριση με το 5% στο γενικό πληθυσμό). Έτσι είναι απαραίτητος ο γενετικός έλεγχος απο ειδικό γενετιστή.
Στο σύνδρομο Lynch
Αυτό το σύνδρομο είναι υπεύθυνο για το 2% των καρκίνων του παχέος εντέρου.
Με τη προϋπόθεση ότι πληρούνται κάποια κριτήρια πρέπει να διεξάγεται γενετικός έλεγχος και ανάλογα με τη παρουσία μετάλλαξης τότε τα μέλη της οικογένειας πρέπει να ελέγχονται συστηματικά με κολονοσκόπηση.
Ο έλεγχος με κολονοσκόπηση μειώνει στο σύνδρομο Lynch τη πιθανότητα του καρκίνου του παχέος εντέρου κατά 60% περίπου.
Οικογενής Αδενοματώδης Πολυποδίαση (FAP)
Εάν είναι γνωστή η μετάλλαξη του γονιδίου στην οικογένεια τότε τα μέλη της οικογένειας πρέπει να υποβληθούν σε γενετική εξέταση κατά τη διάρκεια της εφηβείας.
Η συστηματική παρακολούθηση με ορθοσιγμοειδοσκόπηση αρχικά και με κολονοσκόπηση στη συνεχεία πρέπει να αρχίζει από την εφηβεία.
Δ. ΠΡΟΦΥΛΑΚΤΙΚΗ ΑΦΑΙΡΕΣΗ ΤΟΥ ΠΑΧΕΟΣ ΕΝΤΕΡΟΥ
Η Προφυλακτική χειρουργική αντιμετώπιση συνίσταται για την κατηγορία υψηλού ρίσκου (κληρονομούμενος καρκίνος) επιπρόσθετα του προγράμματος παρακολούθησης με κολονοσκόπηση.
Η προφυλακτική χειρουργική αντιμετώπιση σε παρουσία οικογενών συνδρόμων πρέπει να αποφασίζεται μετά από συζήτηση με τον ειδικευμένο ιατρό για τη χρονική στιγμή που πρέπει να εκτελεστεί όσο και με το είδος της επέμβασης που πρέπει να πραγματοποιηθεί.