Τα συστατικά της χολής είναι το νερό, χολικά άλατα, ένα λιπίδιο που λέγεται λεκιθίνη και η χοληστερίνη. Οταν διαταραχτεί η ισορροπία ανάμεσα σε αυτά τα συστατικά τότε η χοληστερίνη παύει να είναι διαλυμένη σε υγρή μορφή και αρχίζουν και δημιουργούνται μικροκρύσταλλοι χοληστερίνης, η λεγόμενη «λάσπη». Αυτή η λάσπη αποτελεί το πρώτο στάδιο για τη δημιουργία «πέτρας στη χολή», δηλαδή των χολόλιθων. Σιγά σιγά αυτοί οι μικροκρύσταλλοι αρχίζουν να οργανώνονται σε ολοένα μεγαλύτερους κρυστάλλους, τις «πέτρες» (χολόλιθοι), οι οποίοι συνεχώς μεγαλώνουν.

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΓΙΑ ΧΟΛΟΛΙΘΙΑΣΗ

Διάφοροι παράγοντες ευνοούν τη δημιουργία χολολιθίασης («πέτρες στη χολή») όπως:

• Η παχυσαρκία,
• Η μεγάλη κατανάλωση λιπαρών
• Η εξαντλητική δίαιτα και πολύ χαμηλή σε λιπαρά
• Τα αντισυλληπτικά φάρμακα και εγκυμοσύνη (διότι τα οιστρογόνα δρουν ανασταλτικά στη χοληδόχο κύστη με αποτέλεσμα να επιβραδύνεται η εκκένωση της χολής από τη χοληδόχο κύστη και αυτό ευνοεί τη δημιουργία λίθων),
• Οι ελαττωμένες φυτικές ίνες      και
• Το οικογενειακό ιστορικό.

ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΚΑΙ ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ ΧΟΛΟΛΙΘΙΑΣΗΣ

Α. Τα συμπτώματα της χολολιθίασης μπορεί να κυμαίνονται από:

• Δυσπεψία (συνήθως μετά από λήψη τροφής)
• Πόνο στο δεξί άνω μέρος της κοιλιάς, ο οποίος μπορεί να κυμαίνεται από ήπιος μέχρι έντονος και οξύς, και να  διαρκεί από ώρες μέχρι ημέρες. Συνήθως αντανακλάται στο δεξιό ώμο και ωμοπλάτη
• Ναυτία, εμετό, ανορεξία
• Ίκτερο (δηλαδή κιτρινίλα στα μάτια και στο δέρμα),

Αρχικά η χολολιθίαση παρουσιάζεται με:

• αίσθημα βάρους ή δυσπεψίας, συνήθως μετά από λήψη τροφής.
• περιοδικά επεισόδια μέτριου και παροδικού πόνου είτε δεξιά κάτω από τις πλευρές είτε στη περιοχή του στομάχου (επιγάστριο).
• έντονο πόνο στο δεξί άνω μέρος της κοιλιάς μετά από λήψη λιπαρού γεύματος, ο οποίος αντανακλάται στο δεξί ώμο και την ωμοπλάτη (περιγράφεται ως «κωλικός χοληφόρων») και ο οποίος διαρκεί για ώρες.
• ξαφνικό, οξύ και σταθερό πόνο στο δεξί άνω μέρος της κοιλιάς , πυρετό, ναυτία και έμετο. Ο πόνος αυτός μπορεί να διαρκέσει ημέρες και είναι χειρότερος κατά την διάρκεια της βαθιάς αναπνοής.
• ίκτερο (δηλαδή μία κιτρινίλα στα μάτια και στο δέρμα), ο οποίος μπορεί να συνοδεύεται από πόνο και πυρετό.

Β. Οι επιπλοκές της χολολιθίασης μπορεί να είναι πολύ σοβαρές.

Οι επιπλοκές της χολολιθίασης μπορεί να αφορούν τόσο τη χοληδόχο κύστη, το χοληδόχο πόρο (ένα σωληνάκι που ενώνει το συκώτι με το έντερο και με το οποίο συνδέεται η χοληδόχος κύστη), το πάγκρεας και σε ακραίες περιπτώσεις το ήπαρ. Τέσσερεις είναι οι κύριες επιπλοκές:

• Η οξεία χολοκυστίτιδα, η οξεία φλεγμονή της χοληδόχου κύστης
• Ο ίκτερος
• Η οξεία χολαγγειῒτιδα, η οξεία φλεγμονή του χοληδόχου πόρου
• Η οξεία παγκρεατίτιδα, η οξεία φλεγμονή του παγκρέατος.

Γενικά πρέπει να αναφερθεί ότι η εμφάνιση επιπλοκών αποτελεί ένδειξη για χειρουργική θεραπεία: αφαίρεση της χοληδόχου κύστης, δηλαδή λαπαροσκοπική χολοκυστεκτομή.

Β1. Μία από τις επιπλοκές είναι οξεία φλεγμονή της χοληδόχου κύστης, η οξεία χολοκυστίτιδα, όταν ένας χολόλιθος φράξει τη ροή της χολής από τη χοληδόχο κύστη προς το χοληδόχο πόρο.

Β2. Όταν ένας χολόλιθος φύγει από τη χοληδόχο κύστη μπορεί να παγιδευτεί και να φράξει το χοληδόχο πόρο, με αποτέλεσμα να εμφανιστεί ίκτερος.

Β3. Αν η αποσυμφόρηση του χοληδόχου πόρου καθυστερήσει τότε έχουμε φλεγμονή του χοληδόχου πόρου, την οξεία χολαγγειῒτιδα, η οποία αν παραμεληθεί μπορεί να μετατραπεί σε ανιούσα χολαγγειῒτιδα με κίνδυνο να επηρεάσει το συκώτι (ήπαρ) και τη δημιουργία ηπατικών αποστημάτων.

Β4. Αν ο χολόλιθος κατεβεί χαμηλά στο χοληδόχο πόρο ή σε περίπτωση μικρολίθιασης («λάσπης στη χολή») μπορεί να επηρεαστεί και το πάγκρεας, ενός αδένα που αγκαλιάζει το χοληδόχο πόρο με αποτέλεσμα το κίνδυνο οξείας παγκρεατίτιδας, μίας εν δυνάμει σοβαρής κατάστασης.

ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΧΟΛΟΛΙΘΙΑΣΗΣ

Αυτός είναι σχετικά απλός. Η εξέταση η οποία συνίσταται και πρέπει να οργανώνεται σε περίπτωση χολολιθίασης («όταν υπάρχει πρόβλημα στη χολή») είναι το υπερηχογράφημα άνω κοιλίας, το οποίο αποτελεί μία άριστη εξέταση με υψηλού βαθμού διαγνωστική ακρίβεια για τους χολόλιθους.

Το υπερηχογράφημα πρέπει να συνοδεύεται και από την αιματολογική εξέταση των επιπέδων των ηπατικών δοκιμασιών (ηπατικών ενζύμων).

ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΧΟΛΟΛΙΘΙΑΣΗΣ

Α. ΣΥΝΤΗΡΗΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ

Οι χολόλιθοι, οι οποίοι ανακαλύπτονται τυχαία σε υπερηχογράφημα της κοιλιάς και δεν προκαλούν κάποια συμπτώματα μπορούν να αντιμετωπιστούν με παρακολούθηση και με δίαιτα χαμηλή σε λιπαρά (χωρίς χειρουργική αντιμετώπιση) και αυτό αποτελεί μία αποδεκτή προσέγγιση.

Ομως θα πρέπει να τονιστεί ότι αυτή η πιθανότητα των ασυμπτωματικών ασθενών να παρουσιάσουν συμπτώματα ή επιπλοκές από τους χολόλιθους αυξάνει σημαντικά αν:

• ο χολόλιθος/οι είναι μεγαλύτερος/οι του ενός (1) εκατοστού
• υπάρχουν πολλοί χολόλιθοι και
• υπάρχει μικρολιθίαση, η οποία αποτελεί μία κατάσταση που μπορεί να οδηγήσει σε φλεγμονή του παγκρέατος, δηλαδή οξεία παγκρεατίτιδα, μία δυνητικά επικίνδυνη κατάσταση.

Σε αυτές τις περιπτώσεις προτείνεται η χειρουργική αφαίρεση της χοληδόχου κύστης, η λαπαροσκοπική χολοκυστεκτομή.

Β. ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ – ΛΙΘΟΤΡΙΨΙΑ

Τόσο η φαρμακευτική αγωγή όσο και η λιθοτριψία για τη θεραπεία των χολόλιθων έχουν μικρά ποσοστά επιτυχίας, αφού όταν διακοπεί η φαρμακευτική αγωγή οι χολόλιθοι επανεμφανίζονται ενώ η λιθοτριψία των χολόλιθων αποδεδείχθηκε λιγότερο επιτυχημένη μέθοδος σε σχέση με τη λιθοτριψία των νεφρόλιθων. Έτσι αυτές οι μέθοδοι έχουν εγκαταλειφθεί.

Γ. ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ

Από τη στιγμή που θα σχηματιστούν οι χολόλιθοι θα παραμείνουν και δεν πρόκειται να εξαφανιστούν. Δεν υπάρχει κάποιος εφικτός και ασφαλής τρόπος να αφαιρεθούν οι χολόλιθοι χωρίς την αφαίρεση της χοληδόχου κύστης. Ακόμα και να υπήρχε, οι χολόλιθοι θα επανεμφανίζονταν, γιατί πάσχει η χολή, η οποία σύντομα θα ξαναδημιουργήσει πέτρες οπότε και πάλι δεν θα είχε δοθεί οριστική λύση στο πρόβλημα. Έτσι πρέπει να αφαιρείται ολόκληρη η χοληδόχος κύστη με τους χολόλιθους που περιέχει.

Η χοληδόχος κύστη δρα βοηθητικά και δεν είναι ένα όργανο απαραίτητο για την πέψη και κατά συνέπεια για τη ζωή. Ετσι η αφαίρεση της είναι συμβατή με απολύτως φυσιολογική ζωή.

ΛΑΠΑΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΧΟΛΟΚΥΣΤΕΚΤΟΜΗ (ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΑΦΑΙΡΕΣΗ ΧΟΛΗΔΟΧΟΥ ΚΥΣΤΕΩΣ ΜΕ ΤΗ ΛΑΠΑΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟ)

Η χολοκυστεκτομή (χειρουργική αφαίρεση της χοληδόχου κύστης) γίνεται λαπαροσκοπικά. Αποτελεί μία ασφαλή και σύγχρονη μέθοδο σε έμπειρα χέρια.

Η εγχείρηση εκτελείται μέσω 4 μικρών τομών, μία κάτω ακριβώς από τον ομφαλό, μία ακριβώς κάτω από το στέρνο (τη ξιφοειδή απόφυση) και 2 τομές στα δεξιά της κοιλιάς. Με τη βοήθεια μίας κάμερας που εισάγεται στην κοιλιά και συνδέεται με ένα μόνιτορ τηλεόρασης ο χειρουργός βλέπει το εσωτερικό της κοιλιάς και εκτελεί το χειρουργείο.

Είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι όλες οι επεμβάσεις της χολοκυστεκτομής αρχίζουν και σχεδόν όλες πλην πολύ λίγων εξαιρέσεων τελειώνουν λαπαροσκοπικά.

Σε πολύ λίγες περιπτώσεις χρειάζεται να γίνει μία μεγαλύτερη τομή κάτω από τις πλευρές δεξιά, δηλαδή εκεί που βρίσκεται ανατομικά η χοληδόχος κύστη. Χρειάζεται να μετατραπεί δηλαδή η εγχείρηση από λαπαροσκοπική σε ανοικτή. Αυτό μπορεί να συμβεί αν μετά από επανειλημμένες φλεγμονές έχει αλλοιωθεί η ανατομία της περιοχής ή υπάρχουν συμφύσεις (ουλώδης ιστός μεταξύ των οργάνων που βρίσκονται στη περιοχή) ή ακόμα αν υπάρχει ιστορικό  προηγούμενων εγχειρήσεων και πολλές συμφύσεις οπότε δεν είναι δυνατόν να ολοκληρωθεί με ασφάλεια η εγχείρηση λαπαροσκοπικά. Σε αυτή την περίπτωση η μετεγχειρητική αποκατάσταση παίρνει περισσότερο χρόνο.

Η λαπαροσκοπική χολοκυστεκτομή συνοδεύεται από μεγάλα πλεονεκτήματα καθώς προσφέρει:

• μικρότερες τομές και μικρότερο χειρουργικό τραύμα
• λιγότερο πόνο
• μεγαλύτερη ικανοποίηση από τη πλευρά του ασθενούς
• μικρότερη παραμονή στο νοσοκομείο (από μερικές μέχρι 24 ώρες) και
• ταχύτερη επάνοδο στις φυσιολογικές δραστηριότητες.

ΜΕΤΕΓΧΕΙΡΗΤΙΚΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ

Η λαπαροσκοπική χολοκυστεκτομή συνοδεύεται από ταχύτερη επάνοδο στις φυσιολογικές δραστηριότητες, συνήθως μέσα σε 1 εβδομάδα.

Η ελαφρά άσκηση επιτρέπεται αλλά χρειάζεται προσοχή με τα βάρη.

Γενικά αποφεύγεται να σηκώνουμε βάρη για περίπου 8 εβδομάδες αφού τα χειρουργικά τραύματα ακόμη επουλώνονται.

Είναι καλό η επάνοδος στις καθημερινές δραστηριότητες να γίνει σταδιακά έτσι ώστε να δώσουμε χρόνο στον οργανισμό μας να προσαρμοστεί.

Η δίαιτα μετά το χειρουργείο δεν έχει κάποιους περιορισμούς και μπορούμε να τρώμε κανονικά. Χρειάζεται μόνο κάποια προσοχή τις πρώτες εβδομάδες μετά το χειρουργείο έτσι ώστε να εισάγουμε τις λιπαρές τροφές στην καθημερινή μας δίαιτα σταδιακά αφού ενα γεύμα πλούσιο σε λιπαρές ουσίες μπορεί να προκαλέσει δυσπεψία.

Δ. ΠΑΡΟΥΣΙΑ «ΛΑΣΠΗΣ ΧΟΛΗΣ» ΚΑΙ ΠΟΛΥΠΟΔΕΣ ΧΟΛΗΔΟΧΟΥ ΚΥΣΤΗΣ

Η λάσπη στη χολή ή δημιουργία μικροκρυστάλλων χοληστερίνης, αποτελεί το πρώτο στάδιο για τη δημιουργία «πέτρας στη χολή», δηλαδή των χολόλιθων. Σιγά σιγά αυτοί οι μικροκρύσταλλοι αρχίζουν να οργανώνονται σε μεγαλύτερους κρυστάλλους, οι οποίοι συνεχώς μεγαλώνουν. Από την άλλη μεριά η μικρολιθίαση αποτελεί μία κατάσταση η οποία μπορεί να οδηγήσει σε φλεγμονή του παγκρέατος, δηλαδή οξεία παγκρεατίτιδα, μία δυνητικά επικίνδυνη κατάσταση.

Όσον αφορά τους πολύποδες της χοληδόχου κύστης δεν αποτελούν ένδειξη για χολοκυστεκτομή παρά μόνο αν το μέγεθος τους είναι μεγαλύτερο από 1 εκατοστό. Συνήθως είναι μικρότεροι και αυτό που χρειάζεται είναι η περιοδική – κάθε 6 με 12 μήνες – παρακολούθηση τους με υπερηχογράφημα.

Ε. ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΕΠΙΠΛΟΚΩΝ

Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι η εμφάνιση επιπλοκών αποτελεί ένδειξη για λαπαροσκοπική χολοκυστεκτομή.

Ε1. Στην περίπτωση της οξείας χολοκυστίτιδας η θεραπεία είναι η χορήγηση ενδοφλέβιων αντιβιοτικών αρχικά και από του στόματος αργότερα για 10 περίπου ημέρες. Σε περίπτωση που η φλεγμονή καταλαγιάσει τότε προγραμματίζεται η λαπαροσκοπική χολοκυστεκτομή σε 6 περίπου εβδομάδες μετά το επεισόδιο της χολοκυστίτιδας.

Ε2. Στην περίπτωση του ίκτερου, όπου ένας ή περισσότεροι χολόλιθοι έχουν παγιδευτεί και φράξει το χοληδόχο πόρο, με αποτέλεσμα ίκτερο τότε χρειάζεται άμεση αποσυμφόρηση του χοληδόχου πόρου με μία ενδοσκοπική μέθοδο διαμέσου του στόμαχου και του δωδεκαδάκτυλου, τη λεγόμενη Ενδοσκοπική Παλίνδρομο Χολαγγειο-Παγκρεατογραφία (ERCP).      

Ε3. Σε περίπτωση που η αποσυμφόρηση του χοληδόχου πόρου καθυστερήσει και έχουμε φλεγμονή του χοληδόχου πόρου, την οξεία χολαγγειῒτιδα, τότε χρειάζεται να χορηγηθούν ενδοφλέβια αντιβιοτικά και να διενεργηθεί άμεσα Ενδοσκοπική Παλίνδρομος Χολαγγειο-Παγκρεατογραφία (ERCP) έτσι ώστε να αποσυμφορηθεί και να καθαριστεί ο χοληδόχος πόρος από τους χολόλιθους.

Μετά τη διενέργεια ERCP και το καθαρισμό του χοληδόχου πόρου μπορεί να προγραμματιστεί η λαπαροσκοπική χολοκυστεκτομή.

Ε4. Αν ο χολόλιθος κατεβεί χαμηλά στο χοληδόχο πόρο ή σε περίπτωση μικρολιθίασης (λάσπης στη χολή) μπορεί να επηρεαστεί και το πάγκρεας με αποτέλεσμα το κίνδυνο οξείας παγκρεατίτιδας, μίας εν δυνάμει σοβαρής κατάστασης.

• Στο 90% των περιπτώσεων οξείας παγκρεατίτιδας έχουμε την ήπια μορφή, στην οποία χορηγείται υποστηρικτική αγωγή για μερικές ημέρες που αρκούν για να αναρρώσει ο ασθενής.
• Στο 10% των περιπτώσεων όμως έχουμε τη σοβαρή μορφή της οξείας παγκρεατίτιδας, η οποία είναι δυνητικά μία πολυοργανική νόσος και ο ασθενής μπορεί να χρειαστεί νοσηλεία σε μονάδα εντατικής θεραπείας ενώ περίπου το 30% των ασθενών με σοβαρή μορφή της οξείας παγκρεατίτιδας μπορεί να καταλήξει.

Όταν ο ασθενής αναρρώσει από το επεισόδιο της οξείας παγκρεατίτιδας τότε προγραμματίζεται η λαπαροσκοπική χολοκυστεκτομή.